Wygląd człowieka jest nośnikiem niezliczonych informacji. Budowa ciała, styl ubierania, fryzura, biżuteria wyrażają, kim jesteśmy, jakie zajmujemy miejsce w hierarchii społecznej. Antropolog Terence S. Turner nazywa to skórą społeczną. Niektórzy swój status podkreślają także, naznaczając ciało bliznami.
Blizny nie zawsze jako zaszczyt
Choć zdaje się to kłócić z naturalnym instynktem nakazującym unikania bólu, zdarzają się osoby, które celowo okaleczają się, aby stworzyć blizny. Skaryfikacja była znana już wśród ludów pierwotnych, u których blizny pełniły funkcje estetyczne, społeczne i obrzędowe. Najbardziej rozpowszechniły się w Afryce. Wynika to kilka powodów. Po pierwsze, ze względu na panujący tam klimat blizny na całym ciele łatwo jest wyeksponować. Po drugie, u osób o bardzo ciemnej skórze zwykłe tatuaże są niewidoczne. Po trzecie, u ludów żyjących w trudnych warunkach, bez dostępu do współczesnej medycyny, odporność na ból jest cechą nader pożądaną, nawet jeśli jest nabyta, a nie wrodzona. Dlatego w wielu kulturach zachodniej Afryki blizny są wypalane bądź wycinane jako znak hartu ducha i ciała członków danego plemienia. Blizna na brzuchu kobiety ma sygnalizować gotowość do zostania matką – skoro dziewczyna zniosła cierpienie związane z samookaleczeniem, wytrzyma też ból porodu. Podobnie jest w wypadku mężczyzn – najdzielniejsi wojownicy powinni charakteryzować się największą liczbą blizn. Blizny bywają też formą „wizytówki” – określają rolę społeczną noszącej je osoby. W wielu takich kulturach ci, którzy nie godzą się na skaryfikację, są wykluczani z plemienia.
Znaczenie blizn w kulturze w Polsce
Wraz z rozpowszechnianiem Biblii, zakazującej tego typu praktyk, skaryfikacja traciła znaczenie, jakie nadawały jej ludy pierwotne, stając się formą negatywnej stygmatyzacji – blizny zadawano m.in. niewolnikom, zdrajcom, przestępcom. Znaczenie blizn w kulturze masowej wciąż tak jest – blizny noszą czarne charaktery, a nie superbohaterowie.
Skaryfikacja w Afryce traci na popularności. W wielu rejonach stosuje się ją już tylko w celach zarobkowych – aby przyciągać turystów. Zjawisko to pojawiło się za to w kulturze zachodniej. W Polsce o tym sposobie modyfikacji ciała głośno zrobiło się za sprawą rapera Popka. Motywy swojej decyzji samozwańczy król Albanii wyjaśniał w jednym z talk-show: „Mi się wydaje, że to jest tęsknota za Polską pomieszana z wódką”.
Zabieg skaryfikacji w Polsce można wykonać już za kilkaset złotych. Mężczyźni najczęściej wybierają blizny mające przypominać te odniesione w walce, kobiety stawiają na wzory na ciele – kwiatki, serduszka, inicjały ukochanych. Warto jednak pamiętać, że skóra jest najważniejszym organem zabezpieczającym organy wewnętrzne przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, a każde jej naruszenie to zagrożenie zdrowia. Co prawda, w profesjonalnych studiach skaryfikacje wykonywane są w sterylnych warunkach (dziewczyny z plemienia Thembu w południowej Afryce do dziś zabezpieczają świeże rany krowim łajnem, aby uniknąć kontaktu z powietrzem, a tym samym chronić się zakażeniem), lecz mimo to żadna taka ingerencja nie jest w pełni bezpieczna.
